70 - 80 % nguyên nhân hư hỏng máy móc cơ khí vì bị hao mòn  do ma sát. Cần có lời giải mới hữu hiệu hơn cho vấn đề này !   

                MA SÁT VÀ VẤN ĐỀ CHỐNG MÀI MÒN  

  Ma sát là hiện tượng  tự nhiên và luôn gắn liền với chuyển động . Ma sát có thể có lợi hoặc có hại.Chúng ta chỉ xem xét hiện tượng mài mòn có hại do ma sát trong  máy móc cơ khí.

  Máy móc có thể xem là tổ hợp  của  nhiều  chi  tiết  tiếp súc. Khi vận hành giữa các bề mặt tiếp súc xuất  hiện ma sát. Nếu dùng kính hiển vi điện tử quan sát tổ chức tế  vi  lớp  bề  mặt  chi  tiết, thì  thấy  rằng  nó không phải phẳng nhẵn như chúng ta nhìn thấy bằng mắt thường, mà là một bề mặt gồ ghề gồm những  vi đỉnh lồi và những chỗ lõm.Trong kỹ thuật độ gồ ghề này được đặc trưng  bằng  thông  số Ra ( Roughness) gọi là độ nhám ( hoặc độ bóng ).Độ nhám cấp 12 theo TCVN 2511 1995  là Ra = 0,04 mcm. Độ nhám càng lớn thì ma sát càng cao. Khi máy móc vận hành, các bề mặt tiếp  súc  trượt   lên  nhau. Các vi đỉnh lồi va đập vào nhau, một số bị gãy vỡ  bong  tróc văng ra khỏi bề mặt Các vi đỉnh lồi khác lại  sinh ra, lại gãy, liên tục như vậy dẫn đến sự hao mòn và phá  hủy dần lớp  bề mặt. Ta gọi đây là qúa  trình  mài  mòn do ma sát. Kết qủa làm cho khe  hở  lắp  ghép giữa hai bề  mặt tiếp súc  rộng  dần  ra  từ  giá  trị  chuẩn đạt được sau giai  đoạn chạy rốtđa đến giá trị giới hạn.Từ đây cặp chi  tiết  bắt đầu làm việc không bình thường có  tải  trọng va đập gây nên tiếng kêu gõ và tốc độ mòn tăng lên nhanh. Máy  móc không vận hành được lâu dài, dễ  dẫn  đến hư hỏng gẫy vỡ chi tiết và các bộ phận, tổn hao nhiều năng lượng- nhiên liệu. Đến lúc phải tháo rã sửa chữa đại tu máy. 

  Độ hao mòn ứng với thời gian khi khe  hở  rộng  đến giá trị  giới hạn,  nghĩa là khi bề mặt chi tiết bị mòn đến giới  hạn  gọi  là  độ  hao mòn 100%.Các nhà sản suất chế tạo máy thường xác định mốc giới  hạn  bằng độ rộng khe hở hoặc  bằng  thời  gian  vận  hành  kèm theo  chỉ  dẫn  sửa chữa thay thế.  

  Trong thực tế người ta có thể xác định độ hao mòn 100% thông qua các thông số kỹ thuật vận hành. Ví dụ, đối với động cơ  đốt  trong  khi áp suất nén cuối kỳ trong xylanh giảm còn khỏang 70% so với áp xuất chuẩn danh định thì coi cụm hơi đã bị  hao  mòn 100%, phải sửa chữa thay thế.  

  Tuổi thọ của chi tiết ( nói rộng hơn là của máy móc thiết bị ) là khoảng thời gian từ lúc bắt đầu vận hành đến trạng  thái  giới  hạn. Độ bền  của máy móc phụ thuộc vào nhiều yếu tố  như qui luật  mài  mòn  tự  nhiên, lão hóa, oxy  hóa, sai  sót do vận hành, sửa chữa vv.... Kết qủa thống kê cho thấy 70-80% máy móc hư hỏng có nguyên nhân  bị  hao  mòn do ma sát. Chi phí sửa chữa đảm bảo kỹ thuật máy móc cơ khí ở tầm quốc gia tính trung bình chiếm đến 1-3% thu nhập quốc dân. Nếu tiết kiệm được 5%  số chi phí này thôi đã có ý nghĩa lớn. 

  Vấn đề chống mài mòn ma sát luôn là một nội dung quan  trọng hàng đầu của công tác  đảm  bảo  kỹ  thuật  ngành  cơ  khí..Cần có  những phương pháp đạt hiệu qủa chống mài mòn tốt hơn, giá  thành  thấp  và dễ ứng dụng. Đặc biệt rất cần đối với đại  đa số  máy  móc cơ khí hiện nay vốn được chế tạo từ vật liệu cơ  khí  thông  dụng. Đó là xuất phát điểm sự ra đời của xu hướng sửa chữa  ngay  trong  khi  đang vận hành.Công nghệ Xado  là  một trong những công  nghệ  đầu  tiên  đi theo hướng này.